اگر مراحل تعمیر الکتروموتور: بازرسی، برداشتن اطلاعات و باز کردن الکتروموتور به درستی طی نشود، می تواند باعث کاهش راندمان الکتروموتور شود. برعکس، انجام صحیح مراحل، موجب بهتر شدن شرایط تعمیر و نگهداری و حتی بهبود راندمان می گردد. همچنین تمیز نگه داشتن، یادداشت مشخصات مختصری از وضعیت الکتروموتور قبل از تعمیر، حائزاهمیت می باشد.
اصلی ترین مراحل تعمیر الکتروموتور شامل موارد زیر می باشد.
- بازرسی اولیه
- باز کردن الکتروموتور
- مستندسازی و خارج کردن سیم پیچ های قدیمی و تمیز کردن هسته
- بازپیچی الکتروموتور
- جمع کردن الکتروموتور
نکات کلیدی
- انجام نادرست مراحل ذکر شده، می تواند موجب کاهش راندمان الکتروموتور شود.
- انجام روشهای کاربری فوق می تواند موجب افزایش راندمان الکتروموتور گردد.
- ثبت دقیق اطلاعات الکتروموتور حین انجام تعمیر ضروری می باشد.
- بازرسی اولیه، می تواند اطلاعات بسیار مفیدی را در اختیار بگذارد.
1- بازرسی اولیه
پر کردن فرمهای بازرسی اولیه، یکی از مهمترین بخشهای تعمیرات است که می تواند سرنخ های مهمی راجع به علت خرابی الکتروموتور قبل از باز کردن الکتروموتور بدهد. این فرمها شامل همه اطلاعات الکتروموتور است که یک نمونه آن در شکل 11 و 12 نشان داده شده است. بخصوص شامل اطلاعات زیر می باشد:
- اطلاعات نامی الکتروموتور
- نتایج بازدید ظاهری
- اطلاعاتی که از مشتری گرفته می شود
شکل 11: اطلاعات سیم پیچی فابریک موتور القایی چند فاز
شکل 12: اطلاعات سیم پیچی موتور
1-1: اطلاعات نامی الکتوموتور
- همه اطلاعات روی پلاک نامی را ثبت کنید. بعضی از کدها، شماره ها یا حروفی که به نظر بی معنی هستند، ممکن است برای تماس با شرکت سازنده و درخواست راهنمایی، خیلی مهم باشند.
- به یاد داشته باشید که ممکن است بیش از یک پلاک نامی وجود داشته باشد. بعضی OEM ها پلاک های نامی مختص بخود را دارند(که گاهی اوقات توسط شرکت سازنده جایگزین می شود)، و بعضی از تعمیرکاران پلاک دیگری اضافه می کنند که نشان دهنده این است که الکتروموتور قبلا تعمیر شده است.
- چک کنید که آیا الکتروموتور، دارای استاندارد EPA (آمریکایی) است یا استاندارد EFF1 (اروپایی).
- چک کنید که آیا مورد استفاده الکتروموتور، در محیط های خطرناک (EExd یا EExe برای الکتروموتورهای استاندارد IEC، UL یا CSA برای استاندارد NEMA ) است یا خیر.
شکل 13: پلاک الکتروموتور با استاندارد آمریکایی NEMA
شکل 14: پلاک نامی موتور تحت استاندارد IEC
2-1: نتایج بازدید ظاهری
قبل از باز کردن موارد زیر را بررسی و ثبت کنید:
- بررسی شرایط عمومی مثل قدیمی یا جدید بودن، تمیز یا کثیف بودن.
- وجود مانع یا عدم آن در مسیر عبور هوای خنک کننده که ممکن است باعث افزایش بیش از حد دما شود.
- رنگ شفت (قهوه ای یا آبی) که نشان دهنده افزایش دمای روتور یا یاتاقان است.
- قطعات گم شده ، آسیب دیده ، تعویض یا تعمیر شده، seals ، rib های خنک کننده استاتور، فن، پوشش فن، جعبه ترمینال و غیره.
شکل 15: موتور با پره های خنک کننده مسدود شده
3-1: اطلاعاتی که از مشتری گرفته می شود
ممکن است اطلاعات زیر از مشتری دریافت شود:
- مشخصات محیطی که الکتروموتور در آن کار می کند مثلا دمای محیط ، ارتعاش و غیره
- نوع تجهیزات بکار رفته شده
- میزان ساعات کارکرد الکتروموتور در یک روز
- بار تقریبی الکتروموتور
- تعداد دفعات راه اندازی الکتروموتور
- نوع راه انداز استفاده شده
- آیا الکتروموتور، قبلا بلا بازپیچی شده است یا خیر
- مدت زمانی که الکتروموتور نصب و مورد بهره برداری قرار گرفته است (یا از زمان آخرین بازپیچی)
- وقایع غیرعادی مثل: قطع برق، رعد و برق، آسیب بر اثر ورود آب، مشکلات ناشی از تجهیزات راه اندازی شده و غیره.
- منابع تغذیه و راه اندازی شامل: راه اندازی مستقیم (DOL) – راه اندازی نرم – استارت با بخشی از سیم پیچی – اینورتر – نوع اتصال سیم پیچی (ستاره-مثلث)
2 باز کردن الکتروموتور
گاهی اوقات از وضعیت ظاهری الکتروموتور مشخص است که دیگر قابل استفاده نیست و باید الکتروموتور دیگری جایگزین آن شود. اگرچه بیشتر اوقات، قبل از تصمیم گیری راجع به جایگزینی الکتروموتور، نیاز است که الکتروموتور باز شود. در این صورت باید حین باز کردن الکتروموتور علامت گذاری هایی انجام شود بطوری که مطمئن شوید حین بستن مجدد آن با مشکل مواجه نشوید. همه قطعات باز شده را در یک سینی مناسب که دارای برچسب حاوی سریال الکتروموتور است، قرار دهید.
نکات کلیدی
- موقعیت جعبه ترمینال، طرح و نوع اتصالات
- جهت درپوش و قالپاق یاتاقان
- اندازه های یاتاقان، انواع فاصله آزاد (لقی)
- موقعیت محوری روتور نسبت به استاتور(در سمت خروج شفت و خلاف جهت خروج شفت)
- جهت شفت با توجه به جعبه ترمینال اصلی
- خارج کردن با دقت روتور، به گونه ای که باعث آسیب رساندن به سطوح فاصله هوایی یا سیم پیچ نشود.
- بازرسی داخلی
- آسیب مکانیکی به قطعات یا وجود نشانه های بد کارکردن الکتروموتور
- کثیف بودن الکتروموتور
1-2: نوع و اتصالات جعبه ترمینال
- علامتهای موجود روی سرسیم های کلافها و ترمینالها را یادداشت کنید.
- وضعیت اتصال دهنده بین ترمینالها را ثبت کنید( با رسم شکل).
- چک کنید که درسیم و سرسیم های متصل به ترمینالها، علایم دمای بیش از حد مثل تغییر رنگ یا شکنندگی نداشته باشد. درغیراینصورت سرسیم ها را تعویض کنید. افزایش دمای بیش از حد مجاز، ممکن است در اثر اتصال نامطمئن به ترمینالها ایجاد شود.
- مطمئن شوید که سرسیمها به ترمینالها محکم بسته شده اند.
- سایز و نوع سرسیم را یادداشت کنید.
- سایز و نوع کابلشو را یادداشت کنید.
2-2: جهت قالپاق و درپوش های یاتاقان
درپوش و گوشواره اتصال فریم استاتور، همیشه کاملا دایره ای نیستند. باید درپوش ها و قالپاق های یاتاقان دقیقا در همان موقعیتی که بصورت اورجینال قرار داشتند، وصل شوند. بنابراین لازم است قبل از باز کردن الکتروموتور، دقیقا وضعیت اتصال درپوش به فریم استاتور را علامت گذاری کنید( شکل 16 را مشاهده کنید).
شکل 16: نشانه گذاری اجزا در هنگام بازکردن موتور از مشکلات بعدی جلوگیری می کند.
3-2: اندازه های یاتاقان، انواع و فاصله ها
بیشتر الکتروموتورها، در هر دو سمت خود، یک بلبرینگ دارند. بعضی از الکتروموتورها برای افزایش ظرفیت بار شعاعی، یک بلبرینگ غلتکی در انتهایشان دارند یا دارای یاتاقانهای محوری برای بارهای محوری سنگین می باشند. همیشه وقتی می خواهید بلبرینگی را تعویض کنید دقیقا از همان نوع قبلی استفاده کنید.
موارد زیر در انتخاب یاتاقان بسیار مهم هستند:
- محفظه بلبرینگ
- تناسب و استحکام
- کلاس دقت
- لقی بلبرینگ
- نوع بار
- نوع روان کننده
4-2: وضعیت محوری روتور نسبت به استاتور (سمت خروج شفت و خلاف جهت خروج شفت)
روتور باید در درون استاتور و کاملا هم محور با آن قرار بگیرد. در غیر اینصورت نیروهای دوارانی، به بلبرینگها فشار زیادی اعمال می کنند. اگر روتور در محدوده خارج از محور استاتور قرار بگیرد جریان مغناطیسی افزایش می یابد. هنگام باز کردن الکتروموتور به موقعیت واشرهای نگهدارنده روتور توجه داشته باشید( DE یا ODE)
5-2: جهت شفت با توجه به موقعیت جعبه ترمینال اصلی
موقعیت مکانی شفت نسبت به بارها را در نظر داشته باشید (F1 یا F2). برای اینکارراههای زیادی وجود دارد. بعضی تعمیرکاران این مورد را بصورت دید از محل خروجی شفت نشان می دهند یعنی خروج شفت از موتور را مبنا قرار می دهند.
6-2: خارج کردن بادقت روتور برای جلوگیری از آسیب به سطوح فاصله هوایی یا سیم پیچ
روتور در هنگام باز کردن درپوش یک سمت می تواند نیروی قابل توجهی وارد کند که باعث می شود به سمت استاتور متمایل شده و به آن برخورد کند و امکان دارد باعث آسیب به سیم پیچی شود. یک راه موثر برای باز کردن و جایگزینی روتورها در الکتروموتورهایی که بصورت افقی نصب می شوند، استفاده از ابزار خارج کردن روتور می باشد( شکل 17 را ببینید).
شکل 17: در آوردن روتور با استفاده از ابزار مخصوص این کار
7-2: بازرسی داخلی
بدنبال موارد زیر بگردید و در صورت مشاهده یادداشت کنید:
- ورود آب یا گرد و خاک
- یررسی شرایط روتور و استاتور از نظر آسیب یا نشانه هایی مبنی بر افزایش بیش از حد دما
- بررسی شرایط سیم پیچی از نظر تغییر رنگ و نوع آسیب وارده به آن
1-7-2: ورود آب یا گرد و خاک
وجود گرد و خاک، آب یا زنگ زدگی در سطوح داخلی، بخصوص در قسمت پایین الکتروموتور، ممکن است براثر آب یا ذرات گرد و خبار ایجاد شده باشند و می تواند منجر به خرابی الکتروموتور شود. با این حال، در الکتروموتورهای دارای محفظه کاملا محصور شده (TE) یا محفظه کاملا محصور خنک شده توسط فن (TEFC)، علائم وجود رطوبت یا زنگ زدگی می تواند ناشی از تراکم هوای درون الکتروموتوری باشد که در حال خنک شدن است.
2-7-2: شرایط هسته های استاتور و روتور از نظر آسیب دیدگی یا قرارگرفتن در معرض دمای غیرمجاز
ممکن است هسته های استاتور و روتور بنا به دلایل زیر در معرض آسیب قرار بگیرند:
- ساییدگی هسته که اغلب بدلیل خرابی یکی از بلبرینگ های الکتروموتور یا کشده شدن روتور که ناشی از وجود بار شعاعی غیرمجاز است، ایجاد می شود. این مشکل می تواند باعث ساییدگی ورقه های استاتور و روتور به یکدیگر در سطح فاصله هوایی شده و در نتیجه جریان گردابی افزایش می یابد. بسته به وسعت آسیب وارد شده، ممکن است دیگر روتور قابل تعمیر نباشد .
شکل 18: یک مالیدگی جزیی در هسته استاتور
شکل 19: مالیدگی اساسی در هسته استاتور
- آسیب مکانیکی شدید به هر یک از هسته های استاتور و روتور. از بین رفتن قطعات یا اتصال ناخواسته یکدیگر، می تواند ناشی از یک خطای الکتریکی مهم مثل وقوع اتصال کوتاه درون شیارها باشد. سیستمای زمین نشده یا سیستمهایی که اتصال زمین آنها ضعیف است، در برابر چنین خطاهایی حفاظت کاملی نخواهند داشت. در اینصورت اگر چنین آسیبی رخ دهد، اثرات آن بر روی راندمان و عملکرد الکتروموتور نمایان خواهد شد و الکتروموتور به تعمیرنیاز پیدا خواهد کرد. (شکل 20 را مشاهده کنید).
شکل 20: آسیب مکانیکی عمده به شیارهای استاتور
- افزایش دمای بیش از حد هسته های استاتور و روتور. اگر عایقهای میان ورقه ای هسته آسیب ببینند، جریان گردابی افزایش می یابد که باعث تلفات آهنی زیادی می شود( شکل 21 را نگاه کنید).
شکل 21: تغییر رنگ سیم پیچی ناشی از حرارت زیاد
توجه: دمای الکتروموتور با مربع جریان گردابی رابطه دارد. بنابراین، یک افزایش کوچک در تلفات جریان گردابی، می تواند تاثیر زیادی بر دما و راندمان الکتروموتور داشته باشد. گاهی اوقات، این افزایش دما بصورت تغییر رنگ سطوح فاصله هوایی بروز می کند.
3-7-2: شرایط سیم پیچی از نظر تغییر رنگ یا نوع آسیب وارده
معمولا افزایش دمای بیش از حد، موجب خسارت جبران ناپذیر نمی شود، اما تعمیرکار باید با دقت سیم پیچ ها را بازدید و سعی کند علت خرابی را پیدا کند.
سیم پیچی که تغییر رنگ یکنواخت در هر دو انتهای خود دارد، ممکن است نشان دهنده یک خرابی ناشی از مشکل تهویه ، اضافه بار یا ولتاژ پایین باشد. شرایط بار را با مشتری چک کنید. ممکن است برای برآورده کردن نیازتان به یک الکتروموتور با قدرت بیشتر احتیاج داشته باشید. در اینصورت، بازپیچی الکتروموتور قدیمی ممکن است بدلیل اضافه بار، منجر به خرابی دیگری در دوره گارانتی شود.
خرابیهای سیم پیچ، می تواند علتهای مختلفی داشته باشد وبرای تشخیص نوع خرابی از این راهنما استفاده کنید. می توانید از کتاب ریشه یابی علل خرابی الکتروموتورها (EASA) استفاده کنید.
8-2: آسیب مکانیکی قطعات یا نشانه های خرابی
ممکن است آسیب مکانیکی در عملکرد الکتروموتور اثربدی داشته باشد. موارد زیر را چک کنید:
- آسیب به فن یا پوشش فن
- آسیب یا انسداد کانالهای عبور هوای خنک کننده
- تغییر رنگ شفت در محل بلبرینگها ( اضافه بار یا ناهمترازی)
9-2: الکتروموتورهای با آلودگی زیاد
اگر محیط اطراف الکتروموتور آلوده کننده است علت آن را در روش نگهداری یا نیاز به محفظه ای با درجه حفاظت متفاوت جستجو کنید. اگر سیم پیچ از آشغال و آلودگی پر شده است احتمالا درجه حفاظت بدنه موتور برای این کاربری مناسب نیست.
ترتیب مطالعه بخش های مختلف مقاله مراحل تعمیر الکتروموتور
این مقاله بخشی از ترجمه مستند فنی انجمن تعمیرکاران آمریکا با عنوان The Effect of Repair/Rewinding on Motor Efficiency است. به دلیل اینکه این مستند مقداری طولانی بود. در هنگام ترجمه به شش مقاله مستقل تبدیل شده و بر روی وبسایت منتشر شده است. بخش های مختلف آن را از طریق لینک های زیر دنبال کنید.
1- اقدامات عملی برای حفظ راندمان الکتروموتور هنگام تعمیر
2- مراحل تعمیر الکتروموتور: بازرسی، برداشتن اطلاعات و باز کردن الکتروموتور
3- مراحل تعمیر الکتروموتور: تخلیه سیم پیچی و تمیز کردن هسته
4- مراحل تعمیر الکتروموتور: بازپیچی سیم پیچ الکتروموتور
5- مراحل تعمیر الکتروموتور: تعمیر اجزای مکانیکی الکتروموتور
6- نکات تعمیر الکتروموتور برای حفظ راندمان
مرجع: The Effect of Repair/Rewinding on Motor Efficiency
EASA/AEMT Rewin Study and Good Practice Guide To Maintain Motor Efficiency
بدون دیدگاه